Yazar: David Hoffman Kaynak: Bankless Çeviri: Shan Opa, Altın Finans
Genel Bakış
2023'ten beri, Ethereum, ETH'yi "para" haline getiren dağıtım avantajını kaybetti - L1'in kullanılabilirliğini aktif olarak sınırladı, geliştiricileri "ana ağdan ayrılmaya" teşvik etti ve bazı ürün kategorilerini ahlaki olarak gözden geçirdi. Bu seçimler, kullanıcıların, likiditenin ve dikkatlerin L2 ve diğer daha hızlı L1 zincirlerine dağılmasına neden oldu. Sonuç olarak, orijinal "ürün-para" pozitif geri bildirim döngüsü kesintiye uğradı - uygulamalar artık kullanıcı çekemiyor, kullanıcılar geliştiricilere ve fonlara katkıda bulunamıyor, bu da ETH'nin büyüme için bir sabit haline gelmesini engelliyor; yalnızca indirimli teknoloji hisseleri gibi işlem görebiliyor ve sermaye başka yerlere yönelmeye başlıyor.
Çözüm? Ürün odaklı ve ana ağ öncelikli bir stratejiye geri dönüş: Temel kapasiteyi artırmak, her bir zinciri (Rollup dahil) birer rakip olarak görmek ve Ethereum ana ağını gelecekteki tokenleştirilmiş varlıkların merkeziyetsiz ekonomik merkezi olarak yeniden konumlandırmak. Ethereum'un yeniden yapılandırılmış iki yıllık yol haritası, 10 kat daha yüksek Gas limiti, yerel zkEVM ve daha sıkı L1-L2 entegrasyonu hedefleri ile, geliştiricileri ve işlemcileri ana ağa geri çekmeyi umarak, o olumlu geri bildirim döngüsünü yeniden ateşleyebilir ve Ethereum'u kripto dünyasının "ikinci en büyük küresel para birimi" haline getirebilir.
Kırık Döngü
ETH'nin 2021'deki yükselişi, piyasanın onu kripto dünyasındaki ikinci "para" olarak fiyatlamaya başlaması nedeniyle oldu.
COVID sonrası küresel para arzı patlaması bağlamında, insanlar "para"nın esasen bir inanç miti olduğunu giderek daha fazla fark etmeye başladı ve piyasa da yeni bir inanç sistemi aramaya başladı. Bitcoin açıkça bir cevap, ancak 2021'de insanlar şunu fark etti: Blockchain ile "para" üretmenin birden fazla yolu var, sabit arz sınırı tek seçenek değil.
O dönemde, Ethereum olumlu bir geri bildirim döngüsü sergiledi ve nihai sonuçlar ETH'nin değer yakalamada yoğunlaştı:
Uygulama → Kullanıcı → Geliştirici → Yatırımcı → Likidite → Protokol Geliri → ETH Değer Artışı.
Pozitif geri besleme döngüsü son derece güçlü bir kuvvettir. Mikrofonun hoparlöre yöneldiğinde duyduğunuz keskin çığlığa neden olur; nükleer patlama sırasında kontrolsüz enerji olarak ortaya çıkar; aynı zamanda pandeminin kilitlenmesi sırasında virüs oranının artışıdır. Güçlü pozitif geri besleme döngüsü, kayıtsız olanların bile göz ardı edemeyeceği bir durumdur.
Pazar, Ethereum'un bu güçlü pozitif geri dönüşünü görünce ETH'ye "yeni para" değerleme etiketi koydu. Her şey çok iyi gidiyordu.
Ne oldu?
Mikrofonun geri bildiriminden dolayı hoparlörün ıslık sesi çıkardığını duyduğunuzda ne yapmalısınız? Hoparlör ile mikrofon arasındaki bağlantıyı kesmek yeterlidir. Geri bildirimi kesmek, sesi de durdurur.
Bu, Ethereum'un Rollup'ı erken bir yol haritasına koyarken yaptığı şeydir.
Ethereum'un ilk avantajı L1'dir, bu, geliştiricilerin ilk kullanıcılarla temas kurduğu tek giriş noktasıdır, kullanıcıların uygulamalara eriştiği merkezi bir yerdir ve spekülatörler ile trader'ların piyasa verimliliğini optimize ettiği doğal bir platformdur. Bir şeyler yapmak istiyorsanız, sadece Ethereum ana ağına gelebilirsiniz.
İkinci bir seçenek yok.
Ancak "Rollup merkezli yol haritası" ana akım haline geldiğinde, hem Ethereum'un resmi liderliği hem de topluluk sesleri L2'yi geleceğin merkezi olarak öne çıkardı. "Ethereum L2 ile ölçekleniyor" sloganı ekosistemde yankılandı.
O zaman insanlar bunun maliyetini tam olarak anlamamışlardı. Yapıcılar aniden onlardan birini kazanan olarak seçmek zorunda kaldılar; kullanıcılar arkadaşlarının (ve likiditelerinin) nereye gideceğinden endişeliydi; borsalar ve cüzdanlar da sırayla devreye girdi. Başlangıçta tasarlanan Ethereum Layer-2'leri arasındaki rekabet işbirliği, nihayetinde sıfır toplamlı bir oyun ve etkisiz iç çatışmalara dönüştü.
Rollup'lar ortaya çıkmadan önce, Ethereum'a yatırım yapmak çok kolaydı: sadece ETH satın almak yeterliydi. Ancak, Ethereum'un bir sonraki büyüme aşaması rollup'lara bağlı olduğundan, bu büyümeyi elde etmek için bir dizi rollup token'ına sahip olmanız ve kazananlar veya kaybedenler hakkında subjektif tahminlerde bulunmanız gerekiyor. Bu durumda, ETH nasıl bir para olabilir?
Ana ağ, koordinasyon merkezi olan "Shelin noktası" kaybolduğunda, Ethereum'un sinyal gücü de çöker. Ethereum'un Cosmos'a dönüşümü gerçekte var.
Sonra ne oldu?
Pazar artık ETH'yi "kripto para" olarak görmüyor, bunun yerine teknoloji hisseleri gibi indirilmiş nakit akışı (DCF) modeli ile fiyatlandırmaya başlıyor. Sorun şu ki, bu model altında hiçbir L1 varlığı "ucuz" görünmüyor.
ETH, BTC'ye kıyasla artık maliyet açısından avantajlı görünmüyor; aksine, büyüme potansiyeli daha yüksek olan akıllı sözleşme platformları (örneğin Solana) ile "pahalı" görünüyor.
Bir zamanlar tek başına hüküm süren Ethereum, bugün "birçok yüksek performanslı merkeziyetsiz zincir" genel sepetine konuldu. %90'lık hakimiyet oranından %60'a düşmek, sadece bir veri değişikliği değil. %90'lık pazar payı, onun küresel bir para birimi olduğunu; %60'lık pazar payı ise onun sadece bir teknoloji platformu olduğunu gösteriyor.
Bu trend, ETH fiyatında gecikmeli olarak ortaya çıkıyor, ancak hepimiz ETHBTC'nin uzun vadeli zayıf seyrini görüyoruz.
8-10 Mayıs'ta ETH 3 günde $700 fırlamasına rağmen, BTC'ye göre %72 düştü ve Solana'ya göre %84'lük (yaklaşık 900 gün içinde) bir düşüş yaşadı.
Bazı insanlar ETH'nin zayıf performansının bazı dış faktörlerden kaynaklandığını ve Ethereum stratejisiyle ilgisi olmadığını düşünebilir.
Ama lütfen gerçeğe bakın:
Michael Saylor, Bitcoin'a üç yıl içinde 35 milyar $ yatırdı;
Solana'nın memecoin'inin 100 milyon dolarlık likiditesi kilitli;
Bu iki fon kısmı aslına bakılırsa Ethereum ekosistemine akabilirdi, ancak rakipler tarafından alındı.
Ancak Ethereum'un kendi Saylor'u yoktur ve sahip olamaz, çünkü varlıkları ile ekosistemi arasındaki geri bildirim döngüsü kopmuştur.
Solana'nın memecoin patı, karmaşık bir fenomendir. Ethereum 400ms blok süresini gerçekleştiremezken, Solana'daki memecoin oynanışını da kopyalayamaz; ancak Solana'nın geliştirme ekosisteminin canlılığı ve ürünlere dostane yaklaşımı, aslında Ethereum'a ait olması gereken o geliştirici grubunu kendine çekmiştir - 2022 sonrasında uzaklaştırılan geliştiriciler.
Ethereum'un Yön Değiştirmesi
Ethereum, merkeziyetsiz bir ekosistemdir; merkezi bir yönetim merkezi yoktur - sinyaller uç noktalardan gelir ve gerçekten doğru sinyaller zamanla güçlenir. 2024 yılına gelindiğinde, bu doğru sinyaller nihayet uygun dinleyicilere ulaştı ve dönüşüm başlamaya başladı.
Ethereum Vakfı'ndan Ansgar ve Dankrad ile yaptığımız podcast sohbeti, tam olarak bu süreç etrafında dönüyor – 2021 ile 2024 arasında Ethereum'un stratejik hatalarının arkasındaki nedenleri ve ekosistemin liderlikte yaptığı somut düzenlemeleri tartıştık.
Ethereum ekosistemindeki çeşitli "zayıf" performansların sınıflandırmasını ve devam eden çözüm önlemlerini listeleyen bir hatırlatma listesi de oluşturdum.
Ethereum topluluğunda bazıları bunun bir "stratejik dönüş" olduğunu düşünüyor, bazıları ise bunun sadece bir "öncelik ayarlaması" olduğunu söylüyor. Ama bence bu aslında önemsiz—. Bu sadece bir anlam meselesi. Gerçekten önemli olan: Ethereum'un ekosistemin çeşitli bileşenlerine verdiği öncelik nedir.
En önemli nokta şudur: Ethereum öncelikle kendisini (L1) düşünmeli, sonra L2'yi düşünmelidir.
Ethereum ana ağı (L1) her zaman ekosistemin birincil önceliği olmalıdır - L2, Ethereum'un gelişim yol haritasında baskın olmamalıdır, özellikle ana ağın temel ihtiyaçlarının önünde olmamalıdır. Aksi takdirde "tersten gitmek" haline gelecektir.
Ethereum'in önceliği şunlardır:
L1'in teknik yetenekleri ve güvenliği
L1'in Uygulama Ekosistemi ve Kullanıcı Tabanı
L2'nin birlikte çalışabilirlik standartları
Zayıf bir L1, tüm Ethereum ekosistemi için bir felakettir. Bu, kullanıcılar için, uygulamalar için, tüccarlar için ve L2 için olumsuz olacaktır. Tersi durumda, ana ağın gücüne yeniden odaklanırsak, ekosistemdeki her şey bundan faydalanacaktır.
Ekosistemin sağlıklı gelişimi için, L1 rekabet içinde en üst düzeyde bir güçte kalmalıdır.
Eğer Ethereum, kullanıcılarına, uygulamalarına ve Rollup'lara en iyi şekilde hizmet etmek istiyorsa, önce kendisine iyi hizmet etmelidir.
Ethereum ana ağı, kripto paraların ekonomik merkezidir
L1, herkesin zincir üzerindeki varlıkları oluşturmak, kullanmak veya ticaretini yapmak istediğinde varsayılan platform olmalıdır.
Bu, tek gerçek merkeziyetsiz, çok istemcili ve her zaman çevrimiçi olan ağdır. İşte burada, kripto punk idealleri gerçekten sıradan kullanıcılara ulaşabilir. Misyonumuz: Bu olağanüstü temeli mümkün olan en geniş alana yaymak.
Ethereum ana ağını "Şeylin Noktası" olarak geri kazandırmalıyız.
Bu, L1'i genişletmemiz gerektiği anlamına geliyor, böylece onun en geniş kullanıcı grubunu barındıran "büyük çadır" haline gelmesini sağlıyoruz, böylece sıradan kullanıcılar da dev balinalar gibi özgürce ticaret yapabilirken, Ethereum'un varlık sebebi olan sansüre karşı dayanıklılık çekirdeğini koruyabiliyoruz.
"Ana ağ yalnızca en üst %0.1 kullanıcıya aittir" diyenler, Ethereum'un çekiciliğini ciddi şekilde zayıflatacaktır.
Doğru sinyal şudur: Ethereum bizim evimizdir - geliştiricilerin evi, kullanıcıların evi, varlıkların evi.
Dağıtım Kraldır
Kripto alanındaki her patlayıcı büyüme - 2017'deki ICO çılgınlığı, 2020'deki DeFi Yazı, 2021'deki NFT dalgası - Ethereum üzerinde gerçekleşti, çünkü kullanıcılar burada toplanmış durumda.
Ancak 2024'te, Solana memecoin çılgınlığının egemenliğini ele geçirdi, daha hızlı ve daha ucuz blok alanı sayesinde dağıtım avantajı kazandı. Ethereum bu alanı bir daha kaybetmemeli.
L1 kapasitesini artırmak, o tür uygulamaları çekme ve Rollup geri dönüşü sağlayan ağ etkisini yeniden kazandırmak demektir. Temelde, blockchain bir varlık defteridir. Ve Ethereum, en iyi defterdir. En derin likiditeye, en yüksek işlem hacmine ve en düşük farklara sahip ana sahne olmalıdır.
Ana ağ kapasitesini artırmak, yürütme gücünü artırmak demektir, bu da işlemcileri, piyasa yapıcıları ve token ihraç edenleri çekmekte etkili olacaktır - hepsi en büyük ve en likit piyasaları arıyor.
Geleneksel finans şimdi "üç ayrı yere bakıyor", gerçek dünya varlıklarını (RWA) hangi platforma dağıtacaklarını düşünüyor. Ethereum'un hedefi çok net olmalı: "ikinci bir seçenek olmamalı".
L2, Ethereum'in müşterisidir
L2, Ethereum'in ücretli müşterileri olarak daha iyi anlaşılmalıdır. Her L2, kendi yönetimini kontrol eder, istediği zaman fork yapabilir ve başka zincirlerde hesaplama yapmayı seçebilir. Ethereum, onları Ethereum teknoloji yığınındaki bir parça olarak değil, kaybolma ihtimali olan müşteriler olarak görmelidir.
Bu Rollup’ların “Ethereum’a ait olup olmadığı” konusundaki kafa karışıklığı, hangi açıdan baktığınıza bağlıdır: Eğer Ethereum’u L1 blok zinciri olarak kesin bir şekilde tanımlarsanız, o zaman Base, Arbitrum gibi projeler açıkça bağımsız zincirlerdir; ancak Ethereum’u daha geniş bir güvenlik ekosistemi olarak tanımlarsanız, o zaman gerçekten “aile” sayılırlar, çünkü verileri ana zincire bağlayarak kanıtlarlar. Ethereum hakkında konuştuğumuzda, hangi perspektifi kullandığımızı net bir şekilde belirtmemiz gerekiyor, çünkü büyük “ekosistem” anlatısı yalnızca Ethereum’un uzun vadeli vizyonunu benimseyenler için anlam ifade ederken, diğerleri sadece rekabetçi birer yerleşim platformu görüyor.
Daha Entegre Bir Ethereum
Ethereum ekosistemindeki pozitif geri bildirim döngüsü (artı değerlerin ETH'ye akışı) yeni bir kavram değildir. Bu modelin açıklamalarını yapan grafikler üç yıl önce bile mevcuttu.
Yaptığımız temel hata, her L2'nin kendisi için aynı ağ etkisi geri bildirim döngüsünü oluşturması gerektiğini fark etmemekti; Ethereum'un L2'leri güçlü bir teknik entegrasyon olmadan ağ etkisini yeniden yakalaması mümkün değildir.
Ethereum, etkileşimli teknolojileri inşa etmeden önce L2'yi inşa etti. Base, Native Rollups ve etkileşim standartları 2024'e kadar ortaya çıkmadı ve bu sırada Ethereum'un ilk L2'si ağ etkilerini tam üç yıl boyunca bölmüştü.
Gelecekte, bağımsız L2'ler yerine yüksek entegre edilmiş Based ve Native Rollup'ları öncelikli olarak geliştirmeliyiz.
Ethereum topluluğu ürünün bir parçasıdır
Ethereum sadece bir yazılım değil, aynı zamanda arkasındaki insanlardır. Temel geliştiriciler ürün odaklı bir yol haritasını ilerletirken, topluluk da eşit derecede önemli bir konuma sahiptir - inşaatçılar zinciri, kültürü de seçer.
Bu, bizim ortak yaratıcılara dönüşmemiz anlamına geliyor, kenarda duran eleştirmenler değiliz, Ethereum'un bilinirliğini ve uygulama genişlemesini birlikte ilerletmeliyiz.
Biz, Ethereum topluluğu olarak kabul etmeliyiz ki: çekici bir topluluk değiliz. "Kendini beğenmiş" bir ekosistem haline geldik ve ekosistemdeki birçok diğer üye ile aramızda gereksiz bir mesafe yarattık.
Birçok Ethereum destekçisi Meme coin'leri küçümsüyor; bunun bir kısmı spekülasyondan hoşlanmamaktan, bir kısmı Solana'yı kabul etmemek için, bir kısmı ise Meme coin'lerin genellikle dolandırıcılıkla ilişkilendirilmesinden ve kripto misyonundan sapma olarak görülmesinden kaynaklanıyor.
Ben böyle yapıyorum. Bankless, bu ton ve mesajı belirlemede öncüdür. Sınırlarımızı çizdik ve bu sınırlar, bugün gördüğümüz bölünmelere dönüştü - şimdi onları onarmak için çabalıyorum.
Eğer Ethereum sadece Meme coin'lerini reddetseydi, o zaman bu kabul edilebilir bir durum olurdu. Ancak zamanla, bu “reddetme” Ethereum kültürünün bir parçası haline geldi. Başlangıçta dolandırıcılıkları önlemek için yapılmıştı, daha sonra ise belirli bir eşiğin belirlenmesi ve neyin “meşru” olduğuna karar verme meselesine dönüştü.
Bu zihniyet çoğunlukla 2021-2022 yıllarındaki toplu travmalardan (Terra, 3AC, FTX) kaynaklanmaktadır; o dönemde dolandırıcılık kol geziyordu ve Ethereum bu kripto felaketinde nispeten güvenliydi. "Yüksek ahlak" savunucuları haklı olduklarını kanıtladı, ancak yaralananlar, düştüklerinde onlara bir tekme atan bir ekosisteme katılmadılar. Dışlandıklarını hissediyorlar.
Birçok insan Solana'nın öldüğünü düşündüğünde, traderlar ve spekülatörler hâlâ kalıyor. Bunun bir kısmı, Solana'nın gerçekten onların ihtiyaçlarına daha uygun olması, diğer kısmı ise Ethereum topluluğunun her zaman traderlar ve spekülatörlere karşı bir önyargı beslemesidir.
Eğer FTX çöküşü sırasında Ethereum L1'i önceliklendirmeyi ve tüccarların ile spekülatörlerin değerini daha fazla tanımayı seçseydi, Ethereum üçüncü kez ardı ardına piyasa döngüsünü kazanma şansına sahip olabilirdi.
Bugüne kadar, "kendini yüksek görme" kültürü hala Ethereum'da var. Şu anda ekosistem için kritik öneme sahip katılımcıları reddetmenin yaralarını yalıyoruz.
Ethereum'un destek kapsamı insan tarafından belirlenemez
Tüccarlar ve spekülatörler, kripto alanındaki en önemli kullanıcı gruplarıdır. Onlar, en önce fon yatıranlardır, başkalarının dokunmak istemediği riskleri üstlenirler ve geliştiricileri ve kullanıcıları çekmek için net piyasa sinyalleri verirler. Ethereum "meşru" kullanım durumlarına etik yargılar getirdiğinde, ideolojik olarak tarafsız kalan kullanıcılar likiditeyi başka yerlere taşırlar.
Belki de geliştiricilerin kripto alanındaki en önemli kullanıcı grubu olduğunu düşünüyorsunuz, ancak eğer traderlar geliştiricilerin oluşturduğu içerikleri beğenmezse, geliştiriciler "yiyeceklerini kaybedeceklerdir".
Ethereum topluluğu, kendisini Ethereum ürün paketinin bir parçası olarak görmelidir. Uygulama ekipleri zincir seçerken, arkasındaki kültürü de seçmektedirler. Eğer "spekülasyonları" küçümseyen bir toplulukla yüzleşmek zorunda kalacaklarını hissederlerse, muhtemelen daha dostane bir ekosistemi tercih edeceklerdir.
Ethereum topluluğu, yalnızca "ahlaki olarak yüksek" olduğuna inandığımız kullanım örneklerini destekleyip, "rahatsız edici" bulduğumuz kullanımları dışlayamaz. Kurucu zihniyetiyle hareket ederek, mümkün olan en büyük Toplam Adreslenebilir Pazar (TAM)'ı optimize etmemiz gerekiyor.
Eğer Ethereum, varlık ihraç etme ve yenilik kuluçkası merkezi olarak devam etmek istiyorsa, kültürü kodu kadar açık olmalıdır.
Ethereum topluluğu, "sosyal katman"ın önemini sürekli vurguladı ve bunun Ethereum'un farklı ve değerli bir yönü olduğunu düşünüyor. Ancak, bu "sosyal katman" takıntısı, proje fikrini benimseyenler ile sadece zincir üzerinde işlem yapmak isteyen sıradan kullanıcılar arasında bir uçurum yaratıyor.
Ekonomik olarak rasyonel ancak ideolojik olarak tarafsız kalan kullanıcılar, yeterli protokol aidiyeti hissetmemekle suçlanıyorlar.
Sonuçta, "toplumsal katman"ın gerçek sorumluluğu, konsensüs katmanının kodu başarısız olduğunda doğru çatallaşmayı seçmektir. Bunun dışındaki toplumsal katman davranışları ek işlevlerdir ve dikkatli olunmalıdır. İzin gerektirmeyen zincirlerde, izin gerektirmeyen davranışları kısıtlamak, "güvenilir tarafsızlık" ile çelişir. Ethereum, savunduğu ilkelere gerçekten sadık kalmalıdır.
Geri Bildirim Döngüsünü Düzeltme
Ethereum büyük bir yeniden yapılandırma sürecinden geçiyor. Blockchain geliştirmedeki "Maslow'un ihtiyaçlar hiyerarşisi" doğru bir sıralama ile yeniden inşa ediliyor. Ethereum'un bazı muhteşem çekirdek varlıkları var - şimdi (bana göre) bu görevi Tomasz üstlenmeli, geri bildirim döngüsünü yeniden bağlamalı ve Ethereum'un tüm varlıklarını - geliştiriciler, uygulamalar, kullanıcılar ve Rollup ekosistemi - yeniden bir araya getirerek nihayetinde ETH fiyatındaki artışla somutlaşmalı.
Bu süreç tamamlandığında, kararlı ETH maksimalistleri, Michael Saylor gibi Bitcoin aşırılıkçılarıyla rekabet edebilecek sağlam bir ürün temeline sahip olacaklar.
ETH'nin "para" rolü, güçlü bir Ethereum ürünleri üzerine inşa edilmelidir. ETH'nin para olma yolu, her zaman Ethereum'un "sosyal-teknik ürün yığını" üzerine inşa edilmiştir. Ürün stratejisinin başarılı bir şekilde yeniden yapılandırılmasıyla, ETH'nin hedef fiyatı artık 10.000 $ olmayacak, daha yüksek bir hedef olacak.
Bu hedefe ulaşmak için daha yapılacak çok iş var, kendimizi yeterli görmemeliyiz. Daha yeni başlıyoruz, Ethereum ekosisteminde tamamlanması gereken büyük bir yeniden yapılandırma çalışması var.
The content is for reference only, not a solicitation or offer. No investment, tax, or legal advice provided. See Disclaimer for more risks disclosure.
Bankless: Ethereum ürünleri ve para döngüsü mekanizmasını yeniden inşa etme
Yazar: David Hoffman Kaynak: Bankless Çeviri: Shan Opa, Altın Finans
Genel Bakış
2023'ten beri, Ethereum, ETH'yi "para" haline getiren dağıtım avantajını kaybetti - L1'in kullanılabilirliğini aktif olarak sınırladı, geliştiricileri "ana ağdan ayrılmaya" teşvik etti ve bazı ürün kategorilerini ahlaki olarak gözden geçirdi. Bu seçimler, kullanıcıların, likiditenin ve dikkatlerin L2 ve diğer daha hızlı L1 zincirlerine dağılmasına neden oldu. Sonuç olarak, orijinal "ürün-para" pozitif geri bildirim döngüsü kesintiye uğradı - uygulamalar artık kullanıcı çekemiyor, kullanıcılar geliştiricilere ve fonlara katkıda bulunamıyor, bu da ETH'nin büyüme için bir sabit haline gelmesini engelliyor; yalnızca indirimli teknoloji hisseleri gibi işlem görebiliyor ve sermaye başka yerlere yönelmeye başlıyor.
Çözüm? Ürün odaklı ve ana ağ öncelikli bir stratejiye geri dönüş: Temel kapasiteyi artırmak, her bir zinciri (Rollup dahil) birer rakip olarak görmek ve Ethereum ana ağını gelecekteki tokenleştirilmiş varlıkların merkeziyetsiz ekonomik merkezi olarak yeniden konumlandırmak. Ethereum'un yeniden yapılandırılmış iki yıllık yol haritası, 10 kat daha yüksek Gas limiti, yerel zkEVM ve daha sıkı L1-L2 entegrasyonu hedefleri ile, geliştiricileri ve işlemcileri ana ağa geri çekmeyi umarak, o olumlu geri bildirim döngüsünü yeniden ateşleyebilir ve Ethereum'u kripto dünyasının "ikinci en büyük küresel para birimi" haline getirebilir.
Kırık Döngü
ETH'nin 2021'deki yükselişi, piyasanın onu kripto dünyasındaki ikinci "para" olarak fiyatlamaya başlaması nedeniyle oldu.
COVID sonrası küresel para arzı patlaması bağlamında, insanlar "para"nın esasen bir inanç miti olduğunu giderek daha fazla fark etmeye başladı ve piyasa da yeni bir inanç sistemi aramaya başladı. Bitcoin açıkça bir cevap, ancak 2021'de insanlar şunu fark etti: Blockchain ile "para" üretmenin birden fazla yolu var, sabit arz sınırı tek seçenek değil.
O dönemde, Ethereum olumlu bir geri bildirim döngüsü sergiledi ve nihai sonuçlar ETH'nin değer yakalamada yoğunlaştı:
Uygulama → Kullanıcı → Geliştirici → Yatırımcı → Likidite → Protokol Geliri → ETH Değer Artışı.
Pozitif geri besleme döngüsü son derece güçlü bir kuvvettir. Mikrofonun hoparlöre yöneldiğinde duyduğunuz keskin çığlığa neden olur; nükleer patlama sırasında kontrolsüz enerji olarak ortaya çıkar; aynı zamanda pandeminin kilitlenmesi sırasında virüs oranının artışıdır. Güçlü pozitif geri besleme döngüsü, kayıtsız olanların bile göz ardı edemeyeceği bir durumdur.
Pazar, Ethereum'un bu güçlü pozitif geri dönüşünü görünce ETH'ye "yeni para" değerleme etiketi koydu. Her şey çok iyi gidiyordu.
Ne oldu?
Mikrofonun geri bildiriminden dolayı hoparlörün ıslık sesi çıkardığını duyduğunuzda ne yapmalısınız? Hoparlör ile mikrofon arasındaki bağlantıyı kesmek yeterlidir. Geri bildirimi kesmek, sesi de durdurur.
Bu, Ethereum'un Rollup'ı erken bir yol haritasına koyarken yaptığı şeydir.
Ethereum'un ilk avantajı L1'dir, bu, geliştiricilerin ilk kullanıcılarla temas kurduğu tek giriş noktasıdır, kullanıcıların uygulamalara eriştiği merkezi bir yerdir ve spekülatörler ile trader'ların piyasa verimliliğini optimize ettiği doğal bir platformdur. Bir şeyler yapmak istiyorsanız, sadece Ethereum ana ağına gelebilirsiniz.
İkinci bir seçenek yok.
Ancak "Rollup merkezli yol haritası" ana akım haline geldiğinde, hem Ethereum'un resmi liderliği hem de topluluk sesleri L2'yi geleceğin merkezi olarak öne çıkardı. "Ethereum L2 ile ölçekleniyor" sloganı ekosistemde yankılandı.
O zaman insanlar bunun maliyetini tam olarak anlamamışlardı. Yapıcılar aniden onlardan birini kazanan olarak seçmek zorunda kaldılar; kullanıcılar arkadaşlarının (ve likiditelerinin) nereye gideceğinden endişeliydi; borsalar ve cüzdanlar da sırayla devreye girdi. Başlangıçta tasarlanan Ethereum Layer-2'leri arasındaki rekabet işbirliği, nihayetinde sıfır toplamlı bir oyun ve etkisiz iç çatışmalara dönüştü.
Rollup'lar ortaya çıkmadan önce, Ethereum'a yatırım yapmak çok kolaydı: sadece ETH satın almak yeterliydi. Ancak, Ethereum'un bir sonraki büyüme aşaması rollup'lara bağlı olduğundan, bu büyümeyi elde etmek için bir dizi rollup token'ına sahip olmanız ve kazananlar veya kaybedenler hakkında subjektif tahminlerde bulunmanız gerekiyor. Bu durumda, ETH nasıl bir para olabilir?
Ana ağ, koordinasyon merkezi olan "Shelin noktası" kaybolduğunda, Ethereum'un sinyal gücü de çöker. Ethereum'un Cosmos'a dönüşümü gerçekte var.
Sonra ne oldu?
Pazar artık ETH'yi "kripto para" olarak görmüyor, bunun yerine teknoloji hisseleri gibi indirilmiş nakit akışı (DCF) modeli ile fiyatlandırmaya başlıyor. Sorun şu ki, bu model altında hiçbir L1 varlığı "ucuz" görünmüyor.
ETH, BTC'ye kıyasla artık maliyet açısından avantajlı görünmüyor; aksine, büyüme potansiyeli daha yüksek olan akıllı sözleşme platformları (örneğin Solana) ile "pahalı" görünüyor.
Bir zamanlar tek başına hüküm süren Ethereum, bugün "birçok yüksek performanslı merkeziyetsiz zincir" genel sepetine konuldu. %90'lık hakimiyet oranından %60'a düşmek, sadece bir veri değişikliği değil. %90'lık pazar payı, onun küresel bir para birimi olduğunu; %60'lık pazar payı ise onun sadece bir teknoloji platformu olduğunu gösteriyor.
Bu trend, ETH fiyatında gecikmeli olarak ortaya çıkıyor, ancak hepimiz ETHBTC'nin uzun vadeli zayıf seyrini görüyoruz.
8-10 Mayıs'ta ETH 3 günde $700 fırlamasına rağmen, BTC'ye göre %72 düştü ve Solana'ya göre %84'lük (yaklaşık 900 gün içinde) bir düşüş yaşadı.
Bazı insanlar ETH'nin zayıf performansının bazı dış faktörlerden kaynaklandığını ve Ethereum stratejisiyle ilgisi olmadığını düşünebilir.
Ama lütfen gerçeğe bakın:
Bu iki fon kısmı aslına bakılırsa Ethereum ekosistemine akabilirdi, ancak rakipler tarafından alındı.
Ancak Ethereum'un kendi Saylor'u yoktur ve sahip olamaz, çünkü varlıkları ile ekosistemi arasındaki geri bildirim döngüsü kopmuştur.
Solana'nın memecoin patı, karmaşık bir fenomendir. Ethereum 400ms blok süresini gerçekleştiremezken, Solana'daki memecoin oynanışını da kopyalayamaz; ancak Solana'nın geliştirme ekosisteminin canlılığı ve ürünlere dostane yaklaşımı, aslında Ethereum'a ait olması gereken o geliştirici grubunu kendine çekmiştir - 2022 sonrasında uzaklaştırılan geliştiriciler.
Ethereum'un Yön Değiştirmesi
Ethereum, merkeziyetsiz bir ekosistemdir; merkezi bir yönetim merkezi yoktur - sinyaller uç noktalardan gelir ve gerçekten doğru sinyaller zamanla güçlenir. 2024 yılına gelindiğinde, bu doğru sinyaller nihayet uygun dinleyicilere ulaştı ve dönüşüm başlamaya başladı.
Ethereum Vakfı'ndan Ansgar ve Dankrad ile yaptığımız podcast sohbeti, tam olarak bu süreç etrafında dönüyor – 2021 ile 2024 arasında Ethereum'un stratejik hatalarının arkasındaki nedenleri ve ekosistemin liderlikte yaptığı somut düzenlemeleri tartıştık.
Ethereum ekosistemindeki çeşitli "zayıf" performansların sınıflandırmasını ve devam eden çözüm önlemlerini listeleyen bir hatırlatma listesi de oluşturdum.
Ethereum topluluğunda bazıları bunun bir "stratejik dönüş" olduğunu düşünüyor, bazıları ise bunun sadece bir "öncelik ayarlaması" olduğunu söylüyor. Ama bence bu aslında önemsiz—. Bu sadece bir anlam meselesi. Gerçekten önemli olan: Ethereum'un ekosistemin çeşitli bileşenlerine verdiği öncelik nedir.
En önemli nokta şudur: Ethereum öncelikle kendisini (L1) düşünmeli, sonra L2'yi düşünmelidir.
Ethereum ana ağı (L1) her zaman ekosistemin birincil önceliği olmalıdır - L2, Ethereum'un gelişim yol haritasında baskın olmamalıdır, özellikle ana ağın temel ihtiyaçlarının önünde olmamalıdır. Aksi takdirde "tersten gitmek" haline gelecektir.
Ethereum'in önceliği şunlardır:
Zayıf bir L1, tüm Ethereum ekosistemi için bir felakettir. Bu, kullanıcılar için, uygulamalar için, tüccarlar için ve L2 için olumsuz olacaktır. Tersi durumda, ana ağın gücüne yeniden odaklanırsak, ekosistemdeki her şey bundan faydalanacaktır.
Ekosistemin sağlıklı gelişimi için, L1 rekabet içinde en üst düzeyde bir güçte kalmalıdır.
Eğer Ethereum, kullanıcılarına, uygulamalarına ve Rollup'lara en iyi şekilde hizmet etmek istiyorsa, önce kendisine iyi hizmet etmelidir.
Ethereum ana ağı, kripto paraların ekonomik merkezidir
L1, herkesin zincir üzerindeki varlıkları oluşturmak, kullanmak veya ticaretini yapmak istediğinde varsayılan platform olmalıdır.
Bu, tek gerçek merkeziyetsiz, çok istemcili ve her zaman çevrimiçi olan ağdır. İşte burada, kripto punk idealleri gerçekten sıradan kullanıcılara ulaşabilir. Misyonumuz: Bu olağanüstü temeli mümkün olan en geniş alana yaymak.
Ethereum ana ağını "Şeylin Noktası" olarak geri kazandırmalıyız.
Bu, L1'i genişletmemiz gerektiği anlamına geliyor, böylece onun en geniş kullanıcı grubunu barındıran "büyük çadır" haline gelmesini sağlıyoruz, böylece sıradan kullanıcılar da dev balinalar gibi özgürce ticaret yapabilirken, Ethereum'un varlık sebebi olan sansüre karşı dayanıklılık çekirdeğini koruyabiliyoruz.
"Ana ağ yalnızca en üst %0.1 kullanıcıya aittir" diyenler, Ethereum'un çekiciliğini ciddi şekilde zayıflatacaktır.
Doğru sinyal şudur: Ethereum bizim evimizdir - geliştiricilerin evi, kullanıcıların evi, varlıkların evi.
Dağıtım Kraldır
Kripto alanındaki her patlayıcı büyüme - 2017'deki ICO çılgınlığı, 2020'deki DeFi Yazı, 2021'deki NFT dalgası - Ethereum üzerinde gerçekleşti, çünkü kullanıcılar burada toplanmış durumda.
Ancak 2024'te, Solana memecoin çılgınlığının egemenliğini ele geçirdi, daha hızlı ve daha ucuz blok alanı sayesinde dağıtım avantajı kazandı. Ethereum bu alanı bir daha kaybetmemeli.
L1 kapasitesini artırmak, o tür uygulamaları çekme ve Rollup geri dönüşü sağlayan ağ etkisini yeniden kazandırmak demektir. Temelde, blockchain bir varlık defteridir. Ve Ethereum, en iyi defterdir. En derin likiditeye, en yüksek işlem hacmine ve en düşük farklara sahip ana sahne olmalıdır.
Ana ağ kapasitesini artırmak, yürütme gücünü artırmak demektir, bu da işlemcileri, piyasa yapıcıları ve token ihraç edenleri çekmekte etkili olacaktır - hepsi en büyük ve en likit piyasaları arıyor.
Geleneksel finans şimdi "üç ayrı yere bakıyor", gerçek dünya varlıklarını (RWA) hangi platforma dağıtacaklarını düşünüyor. Ethereum'un hedefi çok net olmalı: "ikinci bir seçenek olmamalı".
L2, Ethereum'in müşterisidir
L2, Ethereum'in ücretli müşterileri olarak daha iyi anlaşılmalıdır. Her L2, kendi yönetimini kontrol eder, istediği zaman fork yapabilir ve başka zincirlerde hesaplama yapmayı seçebilir. Ethereum, onları Ethereum teknoloji yığınındaki bir parça olarak değil, kaybolma ihtimali olan müşteriler olarak görmelidir.
Bu Rollup’ların “Ethereum’a ait olup olmadığı” konusundaki kafa karışıklığı, hangi açıdan baktığınıza bağlıdır: Eğer Ethereum’u L1 blok zinciri olarak kesin bir şekilde tanımlarsanız, o zaman Base, Arbitrum gibi projeler açıkça bağımsız zincirlerdir; ancak Ethereum’u daha geniş bir güvenlik ekosistemi olarak tanımlarsanız, o zaman gerçekten “aile” sayılırlar, çünkü verileri ana zincire bağlayarak kanıtlarlar. Ethereum hakkında konuştuğumuzda, hangi perspektifi kullandığımızı net bir şekilde belirtmemiz gerekiyor, çünkü büyük “ekosistem” anlatısı yalnızca Ethereum’un uzun vadeli vizyonunu benimseyenler için anlam ifade ederken, diğerleri sadece rekabetçi birer yerleşim platformu görüyor.
Daha Entegre Bir Ethereum
Ethereum ekosistemindeki pozitif geri bildirim döngüsü (artı değerlerin ETH'ye akışı) yeni bir kavram değildir. Bu modelin açıklamalarını yapan grafikler üç yıl önce bile mevcuttu.
Yaptığımız temel hata, her L2'nin kendisi için aynı ağ etkisi geri bildirim döngüsünü oluşturması gerektiğini fark etmemekti; Ethereum'un L2'leri güçlü bir teknik entegrasyon olmadan ağ etkisini yeniden yakalaması mümkün değildir.
Ethereum, etkileşimli teknolojileri inşa etmeden önce L2'yi inşa etti. Base, Native Rollups ve etkileşim standartları 2024'e kadar ortaya çıkmadı ve bu sırada Ethereum'un ilk L2'si ağ etkilerini tam üç yıl boyunca bölmüştü.
Gelecekte, bağımsız L2'ler yerine yüksek entegre edilmiş Based ve Native Rollup'ları öncelikli olarak geliştirmeliyiz.
Ethereum topluluğu ürünün bir parçasıdır
Ethereum sadece bir yazılım değil, aynı zamanda arkasındaki insanlardır. Temel geliştiriciler ürün odaklı bir yol haritasını ilerletirken, topluluk da eşit derecede önemli bir konuma sahiptir - inşaatçılar zinciri, kültürü de seçer.
Bu, bizim ortak yaratıcılara dönüşmemiz anlamına geliyor, kenarda duran eleştirmenler değiliz, Ethereum'un bilinirliğini ve uygulama genişlemesini birlikte ilerletmeliyiz.
Biz, Ethereum topluluğu olarak kabul etmeliyiz ki: çekici bir topluluk değiliz. "Kendini beğenmiş" bir ekosistem haline geldik ve ekosistemdeki birçok diğer üye ile aramızda gereksiz bir mesafe yarattık.
Birçok Ethereum destekçisi Meme coin'leri küçümsüyor; bunun bir kısmı spekülasyondan hoşlanmamaktan, bir kısmı Solana'yı kabul etmemek için, bir kısmı ise Meme coin'lerin genellikle dolandırıcılıkla ilişkilendirilmesinden ve kripto misyonundan sapma olarak görülmesinden kaynaklanıyor.
Ben böyle yapıyorum. Bankless, bu ton ve mesajı belirlemede öncüdür. Sınırlarımızı çizdik ve bu sınırlar, bugün gördüğümüz bölünmelere dönüştü - şimdi onları onarmak için çabalıyorum.
Eğer Ethereum sadece Meme coin'lerini reddetseydi, o zaman bu kabul edilebilir bir durum olurdu. Ancak zamanla, bu “reddetme” Ethereum kültürünün bir parçası haline geldi. Başlangıçta dolandırıcılıkları önlemek için yapılmıştı, daha sonra ise belirli bir eşiğin belirlenmesi ve neyin “meşru” olduğuna karar verme meselesine dönüştü.
Bu zihniyet çoğunlukla 2021-2022 yıllarındaki toplu travmalardan (Terra, 3AC, FTX) kaynaklanmaktadır; o dönemde dolandırıcılık kol geziyordu ve Ethereum bu kripto felaketinde nispeten güvenliydi. "Yüksek ahlak" savunucuları haklı olduklarını kanıtladı, ancak yaralananlar, düştüklerinde onlara bir tekme atan bir ekosisteme katılmadılar. Dışlandıklarını hissediyorlar.
Birçok insan Solana'nın öldüğünü düşündüğünde, traderlar ve spekülatörler hâlâ kalıyor. Bunun bir kısmı, Solana'nın gerçekten onların ihtiyaçlarına daha uygun olması, diğer kısmı ise Ethereum topluluğunun her zaman traderlar ve spekülatörlere karşı bir önyargı beslemesidir.
Eğer FTX çöküşü sırasında Ethereum L1'i önceliklendirmeyi ve tüccarların ile spekülatörlerin değerini daha fazla tanımayı seçseydi, Ethereum üçüncü kez ardı ardına piyasa döngüsünü kazanma şansına sahip olabilirdi.
Bugüne kadar, "kendini yüksek görme" kültürü hala Ethereum'da var. Şu anda ekosistem için kritik öneme sahip katılımcıları reddetmenin yaralarını yalıyoruz.
Ethereum'un destek kapsamı insan tarafından belirlenemez
Tüccarlar ve spekülatörler, kripto alanındaki en önemli kullanıcı gruplarıdır. Onlar, en önce fon yatıranlardır, başkalarının dokunmak istemediği riskleri üstlenirler ve geliştiricileri ve kullanıcıları çekmek için net piyasa sinyalleri verirler. Ethereum "meşru" kullanım durumlarına etik yargılar getirdiğinde, ideolojik olarak tarafsız kalan kullanıcılar likiditeyi başka yerlere taşırlar.
Belki de geliştiricilerin kripto alanındaki en önemli kullanıcı grubu olduğunu düşünüyorsunuz, ancak eğer traderlar geliştiricilerin oluşturduğu içerikleri beğenmezse, geliştiriciler "yiyeceklerini kaybedeceklerdir".
Ethereum topluluğu, kendisini Ethereum ürün paketinin bir parçası olarak görmelidir. Uygulama ekipleri zincir seçerken, arkasındaki kültürü de seçmektedirler. Eğer "spekülasyonları" küçümseyen bir toplulukla yüzleşmek zorunda kalacaklarını hissederlerse, muhtemelen daha dostane bir ekosistemi tercih edeceklerdir.
Ethereum topluluğu, yalnızca "ahlaki olarak yüksek" olduğuna inandığımız kullanım örneklerini destekleyip, "rahatsız edici" bulduğumuz kullanımları dışlayamaz. Kurucu zihniyetiyle hareket ederek, mümkün olan en büyük Toplam Adreslenebilir Pazar (TAM)'ı optimize etmemiz gerekiyor.
Eğer Ethereum, varlık ihraç etme ve yenilik kuluçkası merkezi olarak devam etmek istiyorsa, kültürü kodu kadar açık olmalıdır.
Ethereum topluluğu, "sosyal katman"ın önemini sürekli vurguladı ve bunun Ethereum'un farklı ve değerli bir yönü olduğunu düşünüyor. Ancak, bu "sosyal katman" takıntısı, proje fikrini benimseyenler ile sadece zincir üzerinde işlem yapmak isteyen sıradan kullanıcılar arasında bir uçurum yaratıyor.
Ekonomik olarak rasyonel ancak ideolojik olarak tarafsız kalan kullanıcılar, yeterli protokol aidiyeti hissetmemekle suçlanıyorlar.
Sonuçta, "toplumsal katman"ın gerçek sorumluluğu, konsensüs katmanının kodu başarısız olduğunda doğru çatallaşmayı seçmektir. Bunun dışındaki toplumsal katman davranışları ek işlevlerdir ve dikkatli olunmalıdır. İzin gerektirmeyen zincirlerde, izin gerektirmeyen davranışları kısıtlamak, "güvenilir tarafsızlık" ile çelişir. Ethereum, savunduğu ilkelere gerçekten sadık kalmalıdır.
Geri Bildirim Döngüsünü Düzeltme
Ethereum büyük bir yeniden yapılandırma sürecinden geçiyor. Blockchain geliştirmedeki "Maslow'un ihtiyaçlar hiyerarşisi" doğru bir sıralama ile yeniden inşa ediliyor. Ethereum'un bazı muhteşem çekirdek varlıkları var - şimdi (bana göre) bu görevi Tomasz üstlenmeli, geri bildirim döngüsünü yeniden bağlamalı ve Ethereum'un tüm varlıklarını - geliştiriciler, uygulamalar, kullanıcılar ve Rollup ekosistemi - yeniden bir araya getirerek nihayetinde ETH fiyatındaki artışla somutlaşmalı.
Bu süreç tamamlandığında, kararlı ETH maksimalistleri, Michael Saylor gibi Bitcoin aşırılıkçılarıyla rekabet edebilecek sağlam bir ürün temeline sahip olacaklar.
ETH'nin "para" rolü, güçlü bir Ethereum ürünleri üzerine inşa edilmelidir. ETH'nin para olma yolu, her zaman Ethereum'un "sosyal-teknik ürün yığını" üzerine inşa edilmiştir. Ürün stratejisinin başarılı bir şekilde yeniden yapılandırılmasıyla, ETH'nin hedef fiyatı artık 10.000 $ olmayacak, daha yüksek bir hedef olacak.
Bu hedefe ulaşmak için daha yapılacak çok iş var, kendimizi yeterli görmemeliyiz. Daha yeni başlıyoruz, Ethereum ekosisteminde tamamlanması gereken büyük bir yeniden yapılandırma çalışması var.